Türkiye’de sağlık hizmetlerinin iller arası kıyaslamalı etkinliği
Anahtar Kelimeler:
Kıyaslama, Veri Zarflama Analizi, Sağlık SistemiÖzet
Amaç: Bu çalışma, Türkiye’de 81 il arasında sağlık hizmetlerinin etkinliğini kıyaslamak amacıyla yapılmıştır.
Gereç-Yöntem: Çalışmada etkinlik kavramı, en az kaynak kullanımı ile en çok çıktıya ulaşmak çerçevesinde ele alınmıştır. Çalışma verileri, Sağlık Bakanlığı'nın 2022 yılına ait yıllık sağlık istatistiklerinden elde edilmiştir. Veri analizinde Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemi kullanılmıştır. Girdi yönelimli ve süper etkinlik modeli ile yapılan analizde 5 girdi (yatak sayısı, aile hekimliği birim sayısı, hekim sayısı, hemşire sayısı, acil yardım ambulans sayısı) ve 5 çıktı değişkeni (birinci basamak müracaat sayısı, ikinci ve üçüncü basamak müracaat sayısı, yatak doluluk oranı, yatak devir hızı, acil yardım ambulansı başına düşen nüfus) kullanılmıştır. Girdi değişkenleri karar birimlerinin kaynak kullanımını, çıktı değişkenleri ise elde edilen performansı değerlendirmek amacıyla belirlenmiştir. Süper etkinlik modeli ile etkin olarak belirlenen birimler kendi aralarında karşılaştırılmıştır. Etkin olmayan illerin etkinlik sınırına ulaşması için örnek model Kars ili üzerinden tanımlanmıştır.
Bulgular: Ölçeğe göre sabit getiri varsayımıyla gerçekleştirilen VZA sonucunda illerin %33’ü etkin bulunmuştur. Ölçeğe göre değişken getiri varsayımıyla yapılan analizde bu oran %42 olmuştur. Süper etkinlik analizine göre, ölçeğe göre sabit ve değişken getiri modellerinde Iğdır ve Mardin illeri süper etkin olarak belirlenmiş, Kars ili ise her iki modelde de son sırada yer almıştır.
Sonuç: Çalışmanın, sağlık hizmetlerinde kaynak kullanımı, dağılımı ve atıl kapasitenin değerlendirilmesi açısından katkı sağlayacağı belirtilmiştir. Bu tür çalışmaların finansal veriler kapsamında daha geniş ve güncel veri setleri ile yapılması önerilmektedir.
Referanslar
Gomes CF, Yasin MM, Yasin Y. Assessing operational effectiveness in healthcare organizations: a systematic approach. International Journal of Health Care Quality Assur. 2010;23(2):127-140.
Ahmed S, Hasan MZ, MacLennan M, Dorin F, Ahmed MW, Hasan MM, et al. Measuring the efficiency of health systems in Asia: a data envelopment analysis. BMJ Open. 2019;9(3):e022155.
Hollingsworth B. The measurement of efficiency and productivity of health care delivery. Health Economics. 2008;17(10):1107-1128.
Stathakis E, Brachos K, Abatzianis C, Bandekas D, Mouroutsos S. A smart approach to measuring the performance-efficiency, effectiveness and productivity of the General University Hospital of Alexandroupolis-GUHA using special indicators. J Eng Sci Technol Rev. 2017;10(2):141-149.
Burches E, Burches M. Efficacy, effectiveness and efficiency in the health care: the need for an agreement to clarify its meaning.Int Arch Public Health Community Med. 2020;4(1):1-6.
Vittadini G, Minotti SC. A methodology for measuring the relative effectiveness of healthcare services. IMA J Manag Math. 2005;16(3):239-254.
Chisholm D, Evans DB. Improving health system efficiency as a means of moving towards universal coverage. World Health Rep. 2010;28:33.
Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. [Erişim Tarihi:04.03.2025]. Erişimiçin:https://www.saglik.gov.tr/TR-103184/saglik-istatistikleri-yilligi-2022-yayinlanmistir.html9.
Benítez R, Coll-Serrano V, Bolós VJ. deaR-Shiny: an interactive web app for data envelopment analysis. Sustainability. 2021;13(12):6774.
Stefko R, Gavurova B, Kocisova K. Healthcare efficiency assessment using DEA analysis in the Slovak Republic. Health Econ Rev. 2018;8:1-12.
Zubir MZ, Noor AA, Mohd Rizal A, Harith AA, Abas MI, Zakaria Z, et al. Approach in inputs and outputs selection of Data Envelopment Analysis (DEA) efficiency measurement in hospitals: A systematic review. PLoS One. 2024;19(8):e0293694.
Yeşilaydın G. Veri zarflama analizi ile Türkiye’de sağlık etkinliğinin ölçülmesi: sistematik bir analiz. Ankara Sağlık Bilimleri Derg. 2018;6(1):49-70.
Mut S, Kutlu G, Turgut M. Türkiye’de sağlık alanında veri zarflama analizi yöntemi kullanılarak yapılan makalelerin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Derg. 2019;22(1):207-44.
Kök R, Deliktaş E, editors. Efficiency convergence in transition economies: 1991-2002 A non-parametric frontier approach. Kyrgyz-Turkish Manas University Publication Conference Series; 2004: Citeseer.
Özden Ü. Veri zarflama analizi (VZA) ile Türkiye’deki vakıf üniversitelerinin etkinliğinin ölçülmesi. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Derg. 2008;37(2):167-85.
Gündüz K. Veri zarflama analizinde süper etkinlik ve bir uygulama.Yüksek Lisans Tezi,Samsun:Fen Bilimleri Enstitüsü,2019.
Ramalho A, Souza J, Castro P, Lobo M, Santos P, Freitas A. Portuguese primary healthcare and prevention quality indicators for diabetes mellitus–a data envelopment analysis. Int J Health Policy Manag. 2021;11(9):1725.
Barasa E, Musiega A, Hanson K, Nyawira L, Mulwa A, Molyneux S, et al. Level and determinants of county health system technical efficiency in Kenya: two stage data envelopment analysis. Cost Eff Resour Alloc. 2021;19:1-11.
Azadi M, Moghaddas Z, Saen RF, Gunasekaran A, Mangla SK, Ishizaka A. Using network data envelopment analysis to assess the sustainability and resilience of healthcare supply chains in response to the COVID-19 pandemic. Ann Oper Res. 2023;328(1):107-50.
Kohl S, Schoenfelder J, Fügener A, Brunner JO. The use of Data Envelopment Analysis (DEA) in healthcare with a focus on hospitals. Health Care Manag Sci. 2019;22:245-286.
Beylik U, Kayral İH, Naldöken Ü. Sağlık hizmet etkinliği açisindan kamu hastane birlikleri performans analizi. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Derg. 2015;39(2):203-224.
Doğan H. VZA süper etkinlik modeli ile türkiye'deki şehirlerin sağlik hizmeti etkinliklerinin incelenmesi. Sağlık ve Sosyal Refah Araştırmaları Derg. 2024;6(2):154-165.
Çarıkçı O, Akbulut F. Kıyaslama (benchmarking) yöntemi olarak veri zarflama analizi (VZA) ile illerin sağlık performansının ölçülmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Derg. 2019;11:21-28.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Journal of Social and Analytical Health
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
JSOAH, 